Nederlands Studenten Orkest over emancipatie in de klassieke muziekwereld

“Voor mij is dit de eerste keer dat ik iets van een vrouwelijke componist op mijn lessenaar heb staan”, merkt Josefien op. Ze speelt al vele jaren viool. “En als ik kijk naar het aantal mannelijke dirigenten heb ik ook de indruk dat het een wereld is die door mannen gedomineerd wordt.” Sílvia stemt in: “Tijdens mijn conservatoriumopleiding ben ik heel weinig vrouwen tegengekomen. En weinig muziek die geschreven is door vrouwen. Het lijkt alsof er veel verloren is gegaan.”

Een mysterie. Gelukkig zijn de liederen van Alma bewaard gebleven. Sílvia lacht. “Wat nog bestaat van het werk van Alma Mahler is wat ze op een hele jonge leeftijd heeft geschreven, voordat Gustav haar verzocht te stoppen met componeren. Ik vraag me af hoe haar muziek eruit had gezien als ze de kans had gekregen om hierin te groeien. In haar dagboek klinkt ze als iemand die ongelofelijk stevig in haar schoenen staat, maar haar muziek straalt dit helemaal niet uit. Die is juist heel braaf en consistent…”

“Het kwam in die tijd best vaak voor dat mannelijke muzikanten hun echtgenote het zwijgen oplegden in de muziek,” voegt Josefien toe. “Clara Schumann is een beroemd voorbeeld. Max Bruch had ook een Clara. Ze stopten niet allemaal, maar het werd wel van ze verlangd.” Sílvia beaamt: “Ja ik las ergens dat Gustav bijvoorbeeld wilde dat Alma altijd voor hem beschikbaar was. Ze was trouwens ook razend getalenteerd! De meeste beginnende componisten zijn erg zoekend, maar Alma schreef al vanaf het begin erg mooie muziek. Misschien was Gustav bang voor wat ze had kunnen zijn.”

Zijn deze problemen nog steeds actueel? “In zekere zin wel,” vertelt Sílvia. “De vrouwen die vroeger begonnen met componeren kwamen al uit een hoge sociale klasse en konden zich er daarom in verdiepen. Het is tegenwoordig ook moeilijk om rond te komen als componist en vrouwen hebben nog steeds gemiddeld een lager inkomen dan mannen. Dat maakt het niet aantrekkelijker.”

Op de vraag waarom Sílvia dan componist is geworden antwoordt ze met een brede glimlach: “Ik hou gewoon ontzettend veel van muziek. Er komt steeds meer aandacht voor de emancipatie van vrouwen in de klassieke muziek, bijvoorbeeld door subsidies om vrouwelijke componisten te stimuleren.” Josefien vervolgt “Ja, het is een trend op het moment! Het Residentie Orkest speelt dit jaar bijvoorbeeld ook een programma van alleen vrouwelijke componisten. Ik hoop dat er ook meer aandacht voor gaat komen bij de grote concertzalen.”